هر انسان عاقلی از روزی که خود را شناخته و به بلوغ فکری می رسد، در زندگی خود دنبال هدفی است. همواره در تلاش است تا به هدف خویش نایل شود، طبیعی است که برای رسیدن به آن باید تمام همتش را به کار گرفته و سعی و کوشش کرده و مشکلات زیادی را تحمل نماید، ولی ممکن است در ادامۀ راه با مانع یا موانعی مواجه شود که خود به تنهایی نتواند از عهدۀ آنها برآید، در نتیجه احساس می کند که اگر بخواهد به هدف خود برسد نیاز به تکیه گاه مطمئنی دارد تا با تکیه بر او و به یاری او موانع را از سر راه برداشته و با اطمینان کامل برای رسیدن به هدف تلاش نماید.
نکتۀ مهم این است که انسان بداند، از چه کسی باید یاری بطلبد و به چه کسی باید تکیه کند؟ با نگاه ابتدایی، چه بسا تصور کند که افراد زیادی توان یاری رساندن به او را دارند، لکن با کمی دقت و تأمل در می یابد که آنها نیز به حکم انسان بودن همواره با موانعی مواجه هستند، لذا خود بی نیاز از دیگران نبوده و نمی توانند تکیه گاه مناسبی برای او باشند، بنابراین کسی که انسان برای رسیدن به هدف خویش به یاری او نیازمند است، باید دارای ویژگی هایی باشد که در دیگران وجود ندارد، از جمله این که:
1. کسی می تواند تکیه گاه مناسبی باشد که خود بی نیاز از دیگران باشد.
2. آن شخص توان یاری رساندن را داشته باشد.
3. آن کس از یاری رساندن به دیگران دریغ نورزد.
4.او نسبت به نیازهای انسان آگاهی کامل داشته باشد(1).
چنین ویژگی هایی در هیچ کس جز خداوند متعال، یافت نمی شود. تنها خداوند قادر و متعال است که با علم ازلی و بی انتهای خود به تمامی نیازهای انسان آگاه بوده و با قدرت مطلقۀ خود می تواند او را یاری رسانده و بندۀ خود را از دیگران بی نیاز کند.
در نتیجه: اگر انسان بخواهد با پشت سر گذاشتن موانع به هدف خود نایل گردد چاره ای ندارد جز این که به ریسمان الهی چنگ زده و از او یاری طلب کند.
حقیقت این است که هر انسانی در طول زندگی دنیوی خود با این واقعیت - مواجه با موانع و نیاز به دیگری - روبرو می شود، لکن نحوۀ برخورد افراد با این واقعیت متفاوت است.
افرادی که برای خود تکیه گاهی ندارند و یا اگر دارند تکیه گاه پایدار، حقیقی و مناسبی نیست، اینها وقتی با موانعی مواجه می شوند، خود را در مقابل آنها تسلیم نموده و احساس می کنند که توان ادامۀ راه را ندارند. چنین افرادی از زندگی خود بهره ای نبرده و همیشه سر درگم، بی هدف و پریشان حال هستند.
در مقابل، افرادی که دارای تکیه گاه مناسبی بوده و از پشتوانۀ او برخوردار می باشند هیچ موقع خود را تسلیم موانع و مشکلات نکرده و بدون نگرانی به سوی هدف خود در حرکتند و لحظه ای از این حرکت باز نمی ایستند. چنین کسانی از زندگی خود لذت برده و همیشه مطمئن، سرزنده و شاداب بوده و در مقابل ناملایمات و سختی های زندگی ایستادگی نموده و سرانجام به هدف مقدس خود نایل می شوند، چنین انسان ها مصداق بارز حدیث شریف:المومن اصلب من الجبل(2)؛ مومن با صلابت تر از کوه است، می باشد.
در این نوشتار با استفاده از آیات و روایات در بخش های مختلف اهمیت توکل و نقش آن در سعادت انسان و همچنین آثار و نتایج آن را بررسی کرده و اثبات شده که بهترین تکیه گاه، بلکه تنها تکیه گاه مطمئن و دایمی، فقط خداوند قادر و متعال است و غیر از او هیچ موجودی نمی تواند تکیه گاه مطمئنی برای انسان باشد، بلکه انسان تنها با تکیه بر خداوند متعال و با توکل بر او می تواند به هدف خود نایل شود و هدف نهایی انسان، رسیدن به سعادت و رستگاری در دنیا و آخرت است.
هدف ما از این نوشتار این است که با استفاده از آیات و روایات بتوانیم راه های مقابله با موانع برای رسیدن به هدف بیان نموده و راه بدست آوردن سعادت و خوشبختی را به انسان های حقیقت جو ارائه نماییم تا خدمتی هر چند ناچیز به جامعۀ انسانی کرده باشیم. از خداوند متعال برای رسیدن به این هدف نصرت مسألت دارم که قطعا بدون یاری او کار به جایی نمی رسد.
ناصر فروهی
**************************************
1) شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص 201 - 200.
2) بحارالانوار، ج 64، ص 362.

نوشتن دیدگاه