از شگفتی های حکومت ابوبکر ،نخستین سخنرانی او در مسجد است. او در حضور مردم به صراحت گفت :پیوسته شیطانی همراه من است که مرا از انتخاب راه صحیح و برگزینی تصمیم سنجیده باز می دارد و به کجروی سوق می دهد.(453)
بسیار دشوار می توان پذیرفت که وی این جملهه را نا اندیشیده بیان کرده باشد.او کسی نبود که به سادگی دچار چنین لغزشی شد.گر چه آینده نشان دادکه او با معانی و تفسیر آیات قرآن آشنایی ندارد،(454)
تا این اندازه می دانست که قرآن فرموده است :شیطان جز بر پیروان خود بر کسی تسلط و غلبه ندارد.(455)
او برکسانی چیره می گردد که وی را دوست گرفته اند.(456)
به نظر می رسد که توجه به این آیه ، او را از توجه به آن دو آیه باز داشته بود: و کذلک جعلنا لکل نبی عدوا شیاطین الانس و الجن (457)
پیوسته پیرامون هر پیامبر ، شیاطینی از انسان ها و جنیان هستند که با وی به دشمنی برخیزند. بنابراین ، با طرح آن سخن ، ابوبکر در مرتبه رسول خدا صلی الله علیه و آله قرار می گرفت ،با این تفاوت که فرشته ای ،پیامبر صلی الله علیه و آله را از لغزش و کید آفرینی دشمنانش حفظ می کرد ، اما ابوبکر از این نعمت محروم است. (458)
پس جا دارد که مردم سطح توقع خود را از خلیفه فرو آورند و وی را با رسول خدا صلی الله علیه و آله مقایسه نکنند.با پذیرش این امر ،نکوهش خلیفه به سبب انجام بعضی کارها خشونت بار آینده سزا نیست.خلیفه همانند یکی از نماینگان عصر رسول خدا صلی الله علیه و آله است که گاه ممکن است به دست او فجایعی به بار آید ، چنان که خالد بن ولید گماشته پیامبر صلی الله علیه و آله برای دعوت یکی از قبایل به اسلام با اهالی بنی جزیمه کرد.خالد وظیفه داشت اسلام را بر آنان عرضه کند تا بپذیرند، ولی آنها گفتند یک روز به ما مهلت دهید.خالد بدون درنگ شماری از ایشان را کشت و عده ای را اسیر کرد و به مدینه آورد. چون رسول اکرم صلی الله علیه و آله از رفتار او با اطلاع شد چند بار فرمود: اللهم انی ابرا الیک مما صنع خالد : خدایا ،من از کردار خالد بیزارم.سپس علی عع را به سوی مردمان بنی جزیمه گسیل داشت تا دیه افراد کشته شده را به خویشان آنان بپردازد.(459)
در آن واقعه ، رسول خدا صلی الله علیه و آله خالد بن ولید را نه حدی زد و نه تنبیهی دشوار کرد !
جمله دیگری که از ابوبکر نقل شده است آن که ای مردم !تا هنگامی که من خدا و رسول خدا صلی الله علیه و آله را اطاعت می کنم از من اطاعت کنید و هر گاه از فرمان خدا و رسولش سر پیچی کردم فرمانبرداری از من بر شما لازم نیست. (460)
این کلمات ، ساده و عادی بیان می شد ، اما بسیار سنجیده انتخاب شده بود. مردم با شنیدن این جمله ،اگر تا پیش از این ، اجتماع عمومی و اظهارات ابوبکر را همانند جلسه سوگند خلیفه در حضور مردم دانستند.خلیفه ای که در حضور مسلمانان تعهد می سپرد که گامی از سنت رسول خدا صلی الله علیه و آله فراتر نگذارد. در غیر آن صورت ، مردم می توانند از او پیروی نکنند و همان چیزی راکه سنت می شناسند انجام دهند.پس چه تفاوت که علی علیه السلام زمامدار باشد یا ابوبکر یا هر فرد دیگر !
این سخن تا بدانجا منطقی و درست جلوه کرد که کسی به جوانب دیگر آن توجهی ننمود.خوب بود آن جمعیت پیرامون سه نکته می اندیشیدند :
1. اگر معیار شیوه حکومت جدید ، عمل به سنت پیامبر صلی الله علیه و آله است سنت و نظر آن حضرت درباره تعیین جانشین چه بود ؟
2. اگر فرد برگزیده جانشین پیامبر صلی الله علیه و آله نیز همانند مردم به سادگی بتواند از فرمان رسول صلی الله علیه و آله سر پیچی کند ،فرق او با بقیه چیست و به چه سبب او باید بر دیگران امتیاز یابد ؟
3. چه فرد یا گروهی به خلیفه ثابت خواهند کرد که او در مواردی از سنت پیامبر صلی الله علیه و آله فاصله گرفته است ؟ اگر وی دانشمندترین و پارساترین فرد امت باشد ، بی تردید قدمی از سنت فراتر نمی نهد تا نیازمند تذکر باشد و اگر چنین امتیازی ندارد به چه سبب باید بر فرد دانشمندتر و پارساتر از خود فرمانروایی کند.
افزون بر این ، هر گاه وی دانش و پارسایی لازم برای شناخت و پیروی سنت رسول خدا صلی الله علیه و آله را دارا نباشد چگونه می توان وی را به پیروی از سنت ناگزیر ساخت ؟!آری ، این همه را می توان با یک توجیه ، حل کرد و آن این که دراداره حکومت نه عصمت شرط است و نه حتی عدالت.
در این زمان ،در نگاه خلیفه ، مهم ترین اقدام سیاسی ،تثبیت حکومت با خلع سلاح مخالفان و بیعت گرفتن از آنان بود و سرشناس ترین فرد مخالف حکومت که بیم آشوب آفرینی او می رفت ،علی بن ابی طالب علیه السلام بود .اگر او تسلیم می شد هیچ هراسی از مخالفت دیگران در میان نبود. این امر نیز با مسالمت دست نایافتنی بود و به کارگیری خشونت ،زیرکانه ترین شیوه ، شناخته می شد. آنان که می پندارند توسل به خشونت در آن روزها به نفع حکومت نو پای ابوبکر نبوده است (461)
از این نکته غفلت ورزیده اند که راستی در آن روز ، حکومتیان باید از چه کسانی می هراسیدند تا به رفتارهای خشوت بار نسبت به اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه و آله دست نیالایند ! گذشت زمان و رویدادهای بعد ثابت کرد که چنین هراسی در دل آنان وجود نداشته است و در آن روزگار هیچ قدرت متحدی که بتواند با توجه به اوضاع مدینه ، از آن رفتارها جلوگیری کند ،وجود نداشته است تا حکومتیان از هراس آن ، دست از خشونت باز دارند.
افزون بر این ،هر گاه در میان منابع تاریخی ، کمترین مدرک حاکی از رفتار خشونت بار حکومتیان وجود نمی داشت ،تنها یک امر به خوبی از شدت خشونت و استبداد و خفقان آن ایام پرده بر می دارد و آن این که :راستی علی علیه السلام به چه سبب با وجود همه تاکیدهای رسول خدا صلی الله علیه و آله بر جانشینی وی ، تا 25 سال برای ستاندن حق خویش قیام نکرد ؟!اگر محیط سیاسی و اجتماعی برای اظهار نظر و باز ستاندن حق ، فراهم بود چرا وی سکوت اختیار کرد ؟!
ورود به خانه بانو فاطمه علیه السلام
هدف از طرح این بحث ، بررسی رویدادهای ایام زمامداری ابوبکر است ، نه اثبات آنچه شیعه بدان معتقد است. بنابراین ، مدارک ما به طور عمده از کتب اهل تسنن است.
پیش از تشریح رویداد ،یادآوری چند نکته لازم است :
الف) هر چند جزئیات ورد به خانه بانو فاطمه زهرا علیه السلام در کتب غیر شیعه نقل نشده است ، اصل حادثه و انگیزه وارد شوندگان و نام آنان به صراحت بیان شده است. (462)
ب) منابع حدیثی شیعه و سنی تصریح می کنند که دختر رسول خدا صلی الله علیه و آله ، حضرت فاطمه زهرا علیه السلام به مرگ طبیعی رحلت نکرده است و قبر وی به وصیت آن بانو پنهان گردید و تا کنون نیز آشکار نمی باشد.
ج) آن حادثه پس از یک هفته از رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله به وقوع پیوسته است و دستور آن از سوی خلیفه وقت و اجرا کننده آن عمر بن خطاب بوده است. (463)
د) گذشته از انبوه روایات معتبر نزد اهل تسنن ، (464)
نکته ای که وقوع آن رویداد تلخ را تایید می کند ،آخرین گفتارهای ابوبکر در آستانه مرگ است. وی می گوید : ای کاش خانه فاطمه دختر رسول خدا را بازرسی نکرده و مردان را به میان خانه اش وارد نساخته بودم ،هر چند در نتیجه بسته ماندنش جنگ روی می داد.(465)
ه) بسیاری از منابعی که جزئیات آتش افروختن پیرامون خانه بانو حضرت فاطمه زهرا علیه السلام را نقل نکرده اند در این امرکه سر کرده هجوم آورندگان ، اهالی خانه را به آتش زدن تهدید کرد اتفاق نظر دارند.
و) شتاب در بیعت گیری از علی بن ابی طالب علیه السلام هر چند با هجوم به خانه فاطمه علیه السلام ،عللی داشت که باید درباره آن تحقیق ویژه صورت گیرد.(466)

453) الطبقات الکبری ،ج 3 ،بخش 1 ،ص 129 ،تاریخ الامم و الملوک ،ج 2 ،ص 440 ،الامامة و السیاسة ،ص 16 ،مجمع الزوائد ،ج 5 ،ص 183.
454) در این باره چنیدن کتاب ویژه نوشته شده است. از آن نمونه ،ر.ک :اگر علی علیه السلام نبود ، عبدالرحمن باقر زاده.
455) ان عبادی لیس لک علیهم سلطان الا من اتبعک من الغاوین. ( حجر / 42.)
456) انه لیس له سلطان علی الذین ءامنوا و علی ربهم یتوکلون نحل 99 ، او برکسانی که ایمان آورده اند و به پروردگار شان توکل می کنند ، تسلطی نیست.
457) انعام / 112.
458) در نقل کنز العمال جمله ابوبکر چنین است : افتظنون انی اعمل فیکم بسنة رسول الله اذن لا اقوم بها. ان رسول اکرم (ص) کان یعصم بالوحی و کان معه ملک و ان لی شیطانا یعترینی فاذا غضبت فاجتنبونی آیا گمان می کنید من می توانم به طور کامل به سنت رسول اکرم (ص) عمل کنم. من چنین توانی ندارم.رسول اکرم (ص) به کمک وحی در مرتبه عصمت قرار داشت و پیوسته فرشته ای همراه او بود ، اما مرا شیطانی است که بر من چیره است...ج 3 ،ص 136.
459) ر.ک : همان ، ج 6 ،ص 420 ،اسدالغابه ، ج 2 ، ص 102 ت تاریخ الامم و الملوک ،ج 2 ،ص 341 ،الطبقات الکبری ، ج 2 ، قسم 1 ، ص 106 ،فتح الباری ،ج 9 ،ص 119 ،مسند احمد ، ج 2 ،ص 150.
460) نهایة الارب ، ج 4 ، ص 40.
461) یک نویسنده شیعه می نویسد : حکومت نو پای پیامبر(ص) ،با آن همه معضلات و گرفتاری ها ، دراین برهه حساس قبل از هر چیز نیازمند ثبات و جذب مخالفان و افکار عامه است و به طور قطع ، از نظر سیاسی ، نظامی و امنیتی ، نه تنها قدرت دست زدن و متوسل شدن به چنین خشونتی برای آنان میسر نیست و امری محال است...تحلیلی بر مواضع سیاسی علی بن ابی طالب علیه السلام ، اصغر قائدان ،ص 86.
462) از آن جا که این حادثه بسیار دلخراش و ناگهانی به وقوع پیوست و اکثر شاهدان آن ، همان واردشوندگان به خانه بودند ، جزئیات آن در تاریخ غیر شیعه نقل نشده است. افزون بر این که تا چند قرن ، نگارش روایات تاریخی که به ضرر خلفا بود از سوی ایشان ممنوع و نقل کننده آنبه اعدام محکوم می گردید. هر گاه تاریخ نویسانی مانند ابن جریر طبرءابن اثیر ، پس از گذشت چند قرن از روزگار عثمان ، ماجرای تبعید ابوذر از سوی عثمان را با تحریف و ناکامل نقل کنند چگونه می توان انتظار داشت که رویداد محاصره خانه بانو زهراعلیه السلام با همه جزئیات آن نقل گردد.ابن اثیر می نویسد : درباره تبعید ابوذر از مدینه و رفتار با وی ، اخباری در دست است که نقل آنها سزاوار نیست. اگر هم آن رفتارها واقعیت داشته باشد باید عثمان را معذور دانست. زیرا حق پیشوا است که رعیت خود را ادب کند. در هر صورت باید برای حفظ شخصیت خلیفه تا می توان عذر آوردنه آن که این امور وسیله طعن و انتقاد بر خلیفه گردد.الکامل فی التاریخ ،ج 3 ،ص 113 ،حوادث سال 30 هجری ، نیز :تاریخ الامم و الملوک طبری ، ج 5 ،ص 2858 ، چاپ لیدن ، هلند.
463) مورخان سنی می نویسند : ابوبکر بهعمر دستور داد علی و آنها را که در خانه فاطمه بست نشسته اند به هر شیوه که ممکن باشد ،اگر چه با خشونت و زور ، به مسجد بیاورد. انساب الاشراف ،ج 1 ، ص 587. العقد الفرید ،ج 4 ، ص 247 ، تاریخ الفداء ، ج 1 ،ص 165 به نقل علی و زمامداران ،ص 70 .
464) این مدارک را بر خواهیم شمرد.
465) تاریخ یعقوبی ، ج 2 ، ص 115 ، این جمله به گونه های دیگر نیز نقل شده است.
466) در این باره سخن خواهیم گفت.

نوشتن دیدگاه