یکی از امتیازات حکمرانی ابوبکر آن است که در دوره زمامداری وی از بنی امیه کمتر کسی به استانداری با فرماندهی نظامی برگزیده شده است. در حکمرانی عمر بن خطاب دستگاه حکومت بیشتر به دست امویان اداره می شد و در ایام عثمان بن عفان تنها بنی امیه بودند که بر همه چیز تسلط داشتند. اما در دوره هر سه زمامدار ،هیچ یک از بنی هاشم به کاری گماشته نشد ،(686)
جز آن که گفته می شود عمر در سه نوبت علی علیه السلام را به جای خود در مدینه به نمایندگی منصوب کرد و خود به سفر رفت :
1.در وقتی که به بیت المقدس رفت .(687)
2.برای آماده سازی سپاهیان در نبرد قادسیه و جسر.(688)
3.در هنگام عزیمت به شام.(689)
سلمان فارسی مدت زمان کوتاهی با صلاحدید امام علی علیه السلام ،از سوی خلیفه دوم استاندار مداین گردید(690)
و عمار استاندار کوفه .(691)
براء بن عازب یار نزدیک امام علی به فرماندهی لشکری برگزیده شد که قزوین را فتح کرد و با مردم آن قرارداد صلح بست. (692)
زمانی نیز عثمان بن حنیف مسئول جمع آوری مالیات کوفه گردید.(693)
جز اینها استانداران و فرماندهان خلیفه دوم اینان هستند:شام :معاویه ،(694)
مصر:عمربن عاص ،بحرین :مغیرة بن شعبه و ابوهریره دویسی ، بصره:ابوموسی اشعری و مغیرة بن شعبه ،کوفه :سعدبن ابی وقاص و (695)
مغیرة بن شعبه
مطالعه شرح زندگی هر یک از اینان به نگاشته ای ویژه نیازمند است و ما از میان آنان فقط شرح کوتاهی از زندگی مغیرة بن شعبه ارائه می کنیم .پیشتر باید در توجیه انتخاب این افراد دانست که به اعتقاد خلیفه ،در اعطای مسئولیت به افراد باید به توانایی آنان در اداره امور نگریست ،نه تعهد و دینداری ایشان .بنابراین ،رواست که معاویه استاندار شام و عمربن عاص استاندار مصر شود .حال آن که معاویه از کسانی است که سوگند یادکرد نام پیامبرصلی الله علیه و آله را از صفحه روزگار محو کند.(696)
وی تا دم مرگ شراب می نوشید.(697)
عمروبن عاص نیز پیش از اسلام آوردنش با هفتاد بیت شعر رسول خدا صلی الله علیه و آله را بدگویی کرده و مورد لعن آن حضرت قرار گرفته بود .ابوهریره نیز در میان صحابیان به دروغگویی و تدلیس شهرت داشت .
(698)
مغیرة بن شعبه :او از اهل طائف و از قبیله ثقیف است .در دوره جاهلی در طائف به کار بافندگی اشتغال داشت و با زبان فارسی نیز می دانست سخن گوید.(699)
و چون در نویسندگی مهارت داشت رسول گرامی صلی الله علیه و آله وی را برای انجام امور نگارشی به کار می رفت .در فراست ،تدبیر و دور اندیشی ،از بزرگ ترین سیاست مداران جهان عرب ،و در اخلاق و دینداری در پایین ترین مرتبه انسانی شناخته شده است.
عبدالحمید مداینی در باره اش می گوید :وی بیشتر ایام را به شهوترانی و انجام پلیدی سپری کرد و در برابر خواهش نفس ،تسلیم محض بود .(700)
نیز امام حسن مجتبی علیه السلام به وی فرموده است :ای مغیره ،رسول خدا صلی الله علیه و آله می دانست که تو مردی زنا پیشه ای !(701)
ماجرای اسلام آوردن او بدین قرار است که در سال پنجم هجری وی سیزده تن از همراهان حود را بین طائف و اسکندریه با حیله نا جوانمردانه کشت و اموالشان را ربود و به مدینه گریخت و در آنجا برای حفظ جان خود تظاهربه اسلام کرد.(702)
وی نخستین کسی است که عمر بن خطاب را امیر المؤ منین خواند و با این لقب براو سلام داد.(703)
عمر او را استاندار بحرین کرد و چون مردم از او رنج بسیار دیدند به خلیفه شکایت بردند(704)
و او به جایش ابوهریره را روانه آن دیار کرد.سال 17ق.
پس از بحرین ،استاندار مصر گردید و در آنجا کار وی به رسوایی کشید و به جرم انجام کار زشت ،به مدینه فراخوانده شد.(705)
اما در آنجا خلیفه به ترفندی او را از اثبات جرم و مجازات رهانید.(706)
در زمان معاویه نیز دیگر بار به استانداری کوفه گماشته شد و تا سال 50 هجری در همان منصب بود که در گذشت .گویند وی سیصد یا هزارزن داشته است .(707)

686) الامامة و السیاسة ،ص 24
687) فتوح الشام ،عمر واقدی ،ص 149.
688) الکامل فی التاریخ ،ج 2،ص 450.
689) الفتوح ،ج 1،ص 292،کتاب های شیعه ،این جانشینی علی علیه السلام را چندان تأیید نمی کنند .به نظر می رسد که امام علی علیه السلام در زمان حکمرانی عمر فقط عهده دار امور قضایی و رسیدگی به مشکلات مردم بوده است وهرگز منصب سیاست و حکمرانی را بر عهده نگرفته است .در این باره ،ر.ک :الخصائص ،سیدرضی،ص 77.
690) مروج الذهب ،ج 2،ص 232و شرح نهج البلاغه ،ابن ابی الحدید،ج 18،ص 39.پس از فتح مدائن به دست سعدبن ابی وقاص (سال 16ق )،سلمان بدان دیار راهی شد .(الفتوح ،ج 1،ص 286.)
691) تاریخ ابن خلدون ،ج 2،یخش 2،ص 139.
692) همان ،ص 118.
693) تاریخ الامم و الملوک ،ج 4،ص 145.
694) در شام نخست ابوعبیده جراح فرماندار بود و گروهی با نظارت وی در نواحی اطراف آن فرماندار بودند.خالدبن ولید در قنسرین و حمص ،یزید در شهر دمشق ،معاویه بن ابی سفیان در اردن ،علقمة بن مجزز در فلسطین .عمر با در گذشت ابوعبیده ،معاذبن جبل را فرماندار ناحیه شام کرد.چون معاذ در همان سال در گذشت ،یزیدبن ابی سفیان فرماندار شد و چون او مرد معاویه به جای وی قرار گرفت .نهایة الارب ،ج 4،ص 337) استاد شهید مرتضی مطهری با توجه به آثار زیانبار حکمرانی معاویه می نویسد : بزرگ ترین اشتباه تاریخی و سیاسی ای که در زمان عمربن خطاب رخ داد ،این بود که یکی از پسران به نام یزید ،والی شام شد.(تاریخ اسلام در آثار شهید مطهری ره ،ج 2 ،ص 226)
695) پس از یعدبن ابی قاص برای مدت کوتاه عبدالله بن عتبان و آن گاه عماربن یاسر والی کوفه گردید.فتوح البلدان ،ص 269.مردم کوفه چون وی را مردی ملایم یافتند از عمر خواستند که دیگری را جایگزین او کند و عمر ،مغیرة بن شعبه را به سوی کوفه روانه کرد.
696) تعبیر وی چنین است :سوگند به خدا ،آرام نخواهم نشست تا آن که این نام را به طور کامل دفن کنم !مروج الذهب ،ج 3،ص 454و 455،چاپ اندلس ،ج 4،ص 41،چاپ استقامت الاخبار الموفقیات ،ص 567و 577،شرح نهج البلاغه ،ابن ابی الحدید ،ج 5،ص 129و 130،الغدیر ،ج 10،ص 283و 284)
697) مسند احمد ،ج 5،ص 347، چاپ میمنیه ،مصر ،1313ق .
698) شرح نهج البلاغه ، ابنابی الحدید ،ج 4،ص 67.درباره زندگی او،ر.ک :اهل سنت واقعی ،ج 2،ص 102-115.
699) الکامل فی التاریخ ،ج 2،ص 232.
700) شرح نهج البلاغه ،ج 20،ص 10.
701) همان ،ج 6 ،ص 294،برسی رجال صحیحن ،ج 1،ص 90-106 نیز نوشته اند :یکی از همسران او به نام فربعه پس از مرگ مغیره به عقد پدر حجاج بن یوسف در آمد و حجاج از او تولد یافت .
702) السیرة النوبة ،ج 2،ص 313و314 ،مصر دوره 4 جلدی در دو مجلد ،الاغانی ،ج 14،ص 314،دارالاحیاء بیروت ،بررسی رجال صحیحین ،ص 108.
703) انسباب الاشراف ،ج 3 ص 528،دارالمعارف ،مصر .
704) الاصابة ،ج 3،ص 453،بغداد،مکتبة المثنی .
705) الفائق ،ج 1،ص 274،حیدرآباد هند ،در دوره عثمان از سوی او استانددار کوفه شد ولی به سبب رشوه خواری ،مردم خواستار بر کناری او شدند و خلیفه او را در سال 24ق .عزل کرد .السیرة الحلیة ج 1،ص 467.
706) بیش از هفتادمنبع روایی ،کار زشت مغیره و تبرئه کردن او را به وسیله خلیفه دوم نقل کرده اند .این منابع را در کتاب بررسی رجال صحیحین ،ج 1، ص 199- 203بیابید.
707) الاستیعاب ،ج 3،ص 368،اسد الغابة ،ج 4،ص 406.

نوشتن دیدگاه