مکتب تربیتی اسلام برای پرهیز از فسادهای ناشی از قدرت مهار نشده، راه کار مهار قدرت را در دو بخش مهار درونی ومهار بیرونی تبیین می کند:
الف) مهار درونی قدرت: نهج البلاغه تبعیت از هوای نفس را ریشه سوء استفاده از قدرت معرفی می کند(626) وبرای مهار آن، تقوا وطاعت الهی را پیشنهاد می کند:
... أمره بتقوی اللَّه، وایثار طاعته، واتّباع ما أمر به فی کتابه من فرائضه وسننه، التی لا یسعد أحد الّا باتّباعها، ولا یشقی الّا مع جحودها واضاعتها.(627)
(علی) او (مالک) را به تقوای الهی فرمان می دهد واین که اطاعت خدا را بر دیگر کارها مقدم دارد، وآن چه را در کتاب خدا آمده (از واجبات وسنت ها) پیروی کند؛ دستورهایی که جز با پیروی از آن ها رستگار نخواهد شد وجز با نشناختن وضایع کردن آن ها، جنایت کار نخواهد گردید.
بیشترین سفارش های حضرت علیه السّلام به خود، یاران وکارگزارانش، اختصاص به همین رعایت تقوای الهی (که همان احساس حضور در محضر خدا به عنوان بهترین مهار کننده درونی انسان است) دارد.
ب) مهار بیرونی: در باب مشارکت در توزیع قدرت بیان شد که نمودهای آن مشارکت، در واقع ابزار بیرونی کنترل قدرت سیاسی هستند که عبارتند از: بیعت، شورا، نصیحت، امر به معروف ونهی از منکر، حق استیضاح زمامدار و... نکته دیگری که حضرت علیه السّلام در این باره سفارش می کند. جلوس با مردم(628) وعدم اختفا از مردم(629) واطلاع رسانی دقیق وکامل (مگر در مورد اسرار جنگی) به مردم (630) است واین که در نشست با مردم، از ثناگویی ها وچاپلوسی ها ممانعت شود.(631)
آخرین کلام این که حضرت علیه السّلام در نامه 53، حفظ تعادل ونفی افراط وتفریط را شرط استفاده درست از قدرت معرفی می کند.
626) همان، خ 50 و 216.
627) نهج البلاغه، نامه 53.
628) همان، نامه 67.
629) همان، نامه 53.
630) همان، نامه 50.
631) همان، خ 216.
